Hoe onzeker de situatie is, wordt duidelijk uit de woorden van Peter Robbers, directeur Robbers Accountants Belastingadviseurs in Apeldoorn. “De tijd om vooruit te kijken, hadden we al flink teruggebracht van vijf naar drie jaar. Nu is dat slechts drie maanden. Een aantal klanten heeft het heel erg zwaar, maar veel meer bedrijven doen het beter dan vorig jaar”, zegt hij. “De wereld is heel erg veranderd en zij hebben daar goed op ingespeeld. Natuurlijk is de coronacrisis ernstig, maar het leidt ook tot een andere kijk op handel drijven en we leren mooie en goede dingen. De één pakt dat sneller op dan de ander, maar de omzet is er nog steeds.” Ongekende krimp Ook Jan Vink, directeur Private Banking Noord Nederland bij Van Lanschot, beaamt dit. “Corona dwingt ons buiten gebaande paden te gaan. Voor de korte termijn heeft dit zorgelijke kanten –onzekerheid over gezondheid, inkomen en werk – maar je ontdekt dat je je bedrijfsvoering ook anders kunt doen. Dus gooi wat je hiervan leert straks niet weer overboord, maar kijk waarin je moet investeren om dat nog verder te faciliteren.” Ron Jager, Rayondirecteur MKB Veluwe en Stedendriehoek bij ING, noemt de verwachte krimp van 6% voor 2020 ongekend. “Bij de diepste crisis tot nu toe bedroeg die maximaal 3%.” De krimp wordt veroorzaakt door vraaguitval bij de consument, die minder kan uitgeven aan reizen, horeca en restaurants. “Maar ook de zorg krimpt, omdat mensen de huisarts of het ziekenhuis mijden. Het zwaarst getroffen zijn de horeca, zakelijke dienstverlening, de transportsector en de automotive.” Verder lopen de investeringen behoorlijk terug, meldt Gerard Bernhards, manager Bedrijven voor de Stedendriehoek bij ABN AMRO. “Vorig jaar zagen we nog een stijging van 4,6%, dit jaar een afname van 5,4%. De werkloosheid, nu nog grotendeels verborgen vanwege de 1,3 miljoen medewerkers die dankzij overheidssubsidie hun loon doorbetaald krijgen, gaat dit jaar oplopen en volgend jaar flink doorstijgen”, zegt hij. “Desondanks doet Nederland het aardig goed, kijkend naar de eurozone met een gemiddelde krimp van zo’n 12%. Toch is de economische teruggang in ons land groot. De consumptie blijft op een lager niveau door de anderhalvemetermaatregelen en onzekerheid over de eigen baan.” Cashmanagement op 1 Sjoerd Scholte, directeur Rabobank Apeldoorn en omgeving onderschrijft dat corona zowel goede als slechte dingen brengt. “Supermarkten en speciaalzaken zoals vis-, kaas- en wijnzaken doen prima zaken. De horeca had na de eerste dip een goede zomer dankzij het toestaan van ruimere terrassen en door meer bezorgen. Bovendien bleven veel Nederlanders in eigen land en besteedden hier hun vakantiegeld”, stelt hij. “Maar de tweede golf is echt een ramp, met een totaal omzetverlies van zo’n 250 miljoen euro per week, terwijl de kosten gelijk blijven. Wel blijven de bestedingen in supermarkten en speciaalzaken stijgen met respectievelijk 9% en 6%.” Het overige mkb slaat zich gemiddeld goed door de crisis heen, is zijn indruk. “Ondernemers betonen zich flexibel en innovatief. En de bijzonder goede Nederlandse digitale infrastructuur helpt daarbij.” In alle onzekerheid van dit moment is het zaak om als ondernemer de liquiditeit in de gaten te houden, adviseert Robbers. “Nu wordt dat allemaal nog met de mantel van corona bedekt, maar straks kloppen banken en de fiscus op de deur, zeker als de resultaten achterwege blijven. Zorg dus dat je je cijfers strak hebt.” Vink sluit zich hierbij aan. “In tijden van crisis staat cashmanagement op 1, want je weet niet hoe lang de crisis nog duurt. Onderzoek ook of je businessmodel toekomstproof is. Kijk naar de retail: we hebben er zo’n tien jaar over gedaan om tot circa 15% internetaankopen te komen. Dat is nu in drie maanden tijd gestegen naar ruim 25%.” Nieuwe werkelijkheid Jager benadrukt het belang om goed te anticiperen op de nieuwe werkelijkheid. “Zoek nieuwe markten, nieuwe samenwerkingen, andere distributiekanalen, pas je verdienmodel aan en wees in alle gevallen scherp op de kosten. Zo kun je je bedrijf toekomstbestendig maken”,