Nieuws
Prioritering en samenwerking moeten impact netcongestie beperken
Duizenden bedrijven en projecten staan op de wachtlijst voor een nieuwe elektriciteitsaansluiting. Ook krijgen afnemers niet altijd de gewenste capaciteit. De noodzakelijke netverzwaring gaat nog jaren duren. Door samen te werken, kunnen bewoners van bedrijventerreinen de impact van de netcongestie beperken en vaart houden bij de energietransitie. Het aantal best practices neemt toe. "Toch blijft het altijd maatwerk."
Tekst: Hans Hajée
De impact van de netcongestie is groot. Er is geen of onvoldoende stroom beschikbaar, opgewekte duurzame energie kan lang niet altijd worden teruggeleverd. Daardoor stagneren ontwikkelingen en kloppen businesscases niet meer.
Prioriteringskader
Op tal van manieren wordt getracht de situatie beheersbaar te houden. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) speelt daarbij een belangrijke rol, als toezichthouder die de grenzen bepaalt waarbinnen netbeheerders opereren. Eerder stelde de ACM een zogenaamd prioriteringskader vast. Op grond daarvan moeten netbeheerders aansluitingen met een maatschappelijk belang voorrang geven. Denk aan gezondheid, veiligheid en basisvoorzieningen als openbaar vervoer, waterbeheer en woningbouw. Nu geldt nog het principe van wie het eerst komt, het eerst maalt. Ook projecten die het net ontlasten zogenaamde congestieverzachters zullen voorrang krijgen bij toekenning van een aansluiting.
Wortel en stok
Netbeheerders moeten de prioritering per 1 oktober 2024 verplicht toepassen. Het draagvlak voor deze ACM-maatregel is groot. Dat geldt echter niet voor al haar voornemens. Om ruimte te creëren voor nieuwe aansluitingen, kunnen bedrijven op dit moment tegen een vergoeding vrijwillig stroomcapaciteit afstaan. Veel animo is hier niet voor. Daarom kiest de ACM nu voor een andere aanpak: de stok in plaats van een wortel.
Verplicht afstaan
Als het aan de toezichthouder ligt, worden grote bedrijven verplicht om stroomcapaciteit af te staan op momen-ten dat huishoudens en organisaties veel elektriciteit gebruiken. Ook moeten netbeheerders controleren of grootverbruikers alle gecontracteerde capaciteit ook daadwerkelijk inzetten. Is dat niet het geval dan kan de netbeheerder het contract terugschroeven. Zo ontstaat meer netruimte.
Tegen de beoogde maatregel van de ACM is bezwaar mogelijk. En dat zal er hoogstwaarschijnlijk komen, want de weerstand tegen het verplicht afstaan van capaciteit is groot. Dat bleek eerder toen demissionair klimaatminister Rob Jetten de verplichting opperde als mogelijke oplossing.
Blijven ondernemen
Gegarandeerde beschikbaarheid van stroom is cruciaal voor het bedrijfsleven. De zekerheid om te kunnen blijven ondernemen is ook een belangrijke drijfveer om zelf het heft in handen te nemen. Als verschillende gebruikers op een terrein hun energieaansluitingen verbinden, kunnen ze elkaars netruimte benutten. Ook opwek door zon of wind kan collectief worden ingezet. Bedrijven beperken zo de gevolgen van netcongestie en besparen samen geld.
Geen onnodig graafwerk
Dat deze collectieve aanpak een grote vlucht neemt, kan Oene Venema beamen. In 2020 vroeg de gemeente Ermelo zijn adviesbureau ERNON om onderzoek te doen naar de benodigde energie-infrastructuur op een bedrijventerrein. "Drijfveer was vooral om onnodig graafwerk in de toekomst te voorkomen. Daarvoor was inzicht nodig in de verwachtingen rond energieverbruik en -opwek. Met deze informatie kon Ermelo een toekomstbestendig terrein inrichten."
Van zes naar zestig
Een presentatie triggerde buurgemeenten om een vergelijkbaar traject te starten. "Dit was het begin van Bedrijventerreinaanpak.nl. In 2021 zijn zes gebieden begeleid, in mei 2024 staat de teller al op zestig. De behoefte aan ondersteuning is groot, met de netcongestie als steeds urgentere aanleiding."
De tijd dringt, benadrukt Venema. "Soms heb ik de indruk dat overheden nog altijd niet inzien wat de gevolgen zijn voor ondernemers. Die kunnen machines niet aanzetten, hun bedrijfsproces wordt verstoord. Daarom zijn ze niet geholpen met weer een pilot of proeftuin. Het probleem is acuut; er is nu actie nodig. Experimenteren is daarbij het motto."
Eerst inzicht
Als ondernemers in een gebied samen met de energietransitie aan de slag gaan, is inzicht een noodzakelijke eerste stap. "Hoe zien de energiecontracten eruit? Wie loopt tegen grenzen aan, waar is ruimte? En wat zijn de toekomstverwachtingen? Die informatie vormt de basis voor verdere stappen: samenwerkingsvorm, infrastructuur, automatisering, vergunningen en subsidies."
Bij het eerste bedrijventerrein kostte het proces meerdere jaren. "Nu is er veel ervaring en is zo'n driekwart jaar vaak haalbaar."
Altijd maatwerk
Al neemt het aantal best practices toe, het blijft altijd maatwerk. "Er is wel een uniforme aanpak maar geen uniforme oplossing. Wat nodig en mogelijk is, verschilt sterk per gebied. Soms blijkt dat bedrijven in de toekomst samen maar 6% meer energie nodig hebben, terwijl dat elders 180% is. En voor grote industriële bedrijven blijft gas voorlopig een onmisbare energiebron."
In de praktijk gaat het vaak om een mix van kortetermijnoplossingen en structurele maatregelen. "Zo is er een busmaatschappij die 's nachts oplaadt op de energie-aansluiting van de buurman die alleen overdag stroom gebruikt. Een pragmatische oplossing waarmee je ruimte creëert voor maatregelen die meer tijd kosten."
Verdienmodel
Voor bedrijven is energiezekerheid het allerbelangrijkst. "Maar er is zeker ook een verdienmodel; energiebesparing en CO2-reductie leveren geld op," weet Venema. "Door dit in een gebied collectief aan te pakken, neemt het rendement toe. Een klein deel van die meeropbrengst kan wor-den ingezet voor de benodigde organisatie en projectondersteuning. Ook ontstaat vaak ruimte om te investeren in vergroening en biodiversiteit."
SAMENSPEL OP GEBOUWNIVEAU
Niet alleen op bedrijventerreinen, ook in gebouwen helpen samenhangende maatregelen om netruimte maximaal te benutten. Ledverlichting en het beter inregelen van installaties dringen het energieverbruik terug. Dynamische oplaadvoorzieningen voorkomen overbelasting en stemmen vermogen, opgewekte energie en tarieven op elkaar af. Met een accusysteem kan opgewekte groene energie die niet gebruikt wordt of waarbij teruglevering ongewenst is, tijdelijk worden opgeslagen. Accuopslag maakt het ook mogelijk te profiteren van dynamische contracten. Dat kan door energie af te nemen die goedkoop of zelfs gratis is en deze later in te zetten.
.jpg)
