Nieuws
Bewust naar de kosten kijken is weer terug
Na corona blijft het voor ondernemers bikkelen vanwege de hogere rente, gestegen energieprijzen en hogere loonkosten. Voeg daar de geopolitieke spanningen, personeelsschaarste en razendsnelle technologische ontwikkelingen aan toe, en je weet: het einde is nog niet in zicht. Drie bankiers geven hun visie op de huidige en toekomstige ontwikkelingen plus enkele adviezen om de uitdagingen zo goed mogelijk aan te gaan.
TEKST: WILMA SCHREIBER FOTOGRAFIE: EVERT VAN DE WORP
Tot aan de zomerperiode van 2022 ging het economisch heel goed, daarna vond een kanteling plaats vanwege de oorlog in Oekraïne en de hogere rente, waardoor onder meer het aantal transacties op de woningmarkt terugliep. “In 2023 was sprake van een pas op de plaats, met een economie die pruttelt op de nullijn. De oorlog heeft duidelijk effect op het vertrouwen van ondernemers en ook de stijgende energiekosten zetten druk op het mkb”, schetst Barry van de Lagemaat, Coöperatief directeur Rabobank Apeldoorn e.o. “De komende twee jaar blijft de economie wat vlak en houdt het mkb het lastig, onder meer vanwege het terugbetalen van coronasteun.”
Ook Gerard Bernhards, directeur Bedrijven Stedendriehoek bij ABN AMRO, signaleert voor 2023 economische krimp in bijna alle sectoren. “Die wordt nog versterkt door structurele loonstijgingen, hogere energiekosten en de significante inflatie”, zegt hij. “Desondanks nam de werkloosheid af tot 3,6% en ook richting de toekomst blijft de arbeidsmarkt structureel krap, met name door de vergrijzing.” Verder is het aantal faillissementen weer op het niveau van voor corona, behalve in de bouw. “Daar zijn meer faillissementen, omdat het moeilijk is tot nieuwbouw te komen. Toch heeft de bouw een sleutelpositie bij het oplossen van grote maatschappelijke vraagstukken als wonen, energietransitie en infrastructuur. Daarom verwacht ik in 2024 wel herstel.”
Uit het dal
Die verwachting is onder meer gebaseerd op de doorrekening van de programma’s van het nieuwe kabinet, waaruit blijkt dat partijen meer willen uitgeven om de economie aan te jagen dan het vorige kabinet. Bernhards: “Dit jaar kruipt de Nederlandse economie voorzichtig uit het dal. En als de inflatie daalt, kan de ECB de rente verlagen. Dit gebeurt naar verwachting in juni dit jaar. De beleidsrente is al met 125 basispunten omlaag gegaan, banken kunnen dus hun rentes weer verlagen. Dat maakt het aantrekkelijker voor ondernemers om te investeren en maakt ook de financiering van voorraden weer goedkoper. Dit langzame herstel zet door in 2025.”
Jan Vink, kantoordirecteur Apeldoorn-Zwolle bij Van Lanschot Kempen, beaamt dat een aantal ontwikkelingen in 2023 ondernemers behoorlijk geraakt heeft. “Neem de fors gestegen rente, die investeringsplannen heeft bemoeilijkt. Wat eerst rendabel uitkon, is nu een lastige businesscase”, zegt hij. “Daarnaast werden ondernemers op alle fronten geconfronteerd met hogere kosten: stijgende loonkosten met een langdurig en structureel effect, grondstoffen – alles is geëxplodeerd. De investeringsruimte om in te spelen op een veranderende vraag, was daardoor beperkt. Bewust naar de kosten kijken is sinds lange tijd weer terug en een belangrijk thema in 2024.”
Flexibiliteit essentieel
Een ander speerpunt voor ondernemers is: hoe zet ik mijn beperkte mensen en middelen zo optimaal mogelijk in? “Na corona zag je mensen van de ene naar de andere sector gaan. En ook nu nog: een schoorsteenveger die zonnepanelen gaat leggen. Het boeien en binden van mensen is in deze tijd van grote arbeidsmarktkrapte enorm belangrijk. Vaak ontstaat er bij een lichte recessie wat lucht, maar dat is nu niet het geval. Mogelijk omdat er veel nieuwe banen worden gecreëerd en het rouleren tussen sectoren ook nog meer op gang moet komen”, aldus Vink. “Zorg dus dat je je mensen kunt inzetten op de marktvraag. Dat ze door opleiding flexibel inzetbaar blijven.”
Samenwerking in de keten kan uitkomst bieden, bijvoorbeeld op het vlak van energie. “Op een bedrijventerrein worstelen meerdere bedrijven met hetzelfde vraagstuk, hoe verschilt per bedrijf. Het ene bedrijf heeft om 11.00 uur stroom nodig, het andere om 6.00 uur. Door bijvoorbeeld gezamenlijk een batterij op het bedrijventerrein of in de wijk neer te zetten, in combinatie met zonnepanelen, kunnen beide geholpen zijn. Daar is overigens nog wel nieuwe wetgeving voor nodig”, zegt Van de Lagemaat, die het belang van samenwerking illustreert met een tweede voorbeeld. “Haak een transportbedrijf aan als partner en besteed dit uit, zodat je je kunt concentreren op je corebusiness. Wendbaarheid en flexibiliteit zijn essentieel en meteen ook de grootste uitdaging. Het vergt visie op de ontwikkeling van je bedrijf.”
Van mens naar machine
Daarnaast hebben ondernemers ook te maken met snelle digitale ontwikkelingen als AI. Van de Lagemaat: “Heb je voldoende kennis en durf om dat te omarmen en hierin verder te gaan? Dat heeft effect op je bedrijf en je personeelsbestand. Heb je dan de goede mensen aan boord? Jonge mensen kunnen daar goed mee omgaan, maar willen vaak maar vier dagen werken. En voor ouderen is wellicht meer flexibiliteit gewenst. Degenen die daar het slimst mee omgaan, krijgen het meest voor elkaar en zullen overleven in de toekomst.”
Bernhards noemt AI eveneens als prioriteit. “Je ziet een verschuiving van mens naar machines. Uit onderzoek blijkt dat over twee jaar 80% van alle bedrijven met enige vorm van generatieve AI-modellen werkt. Nu is dat nog 5%. Je kunt er niet meer omheen.” Een andere nieuwe uitdaging is de verplichte verslaglegging rond verduurzaming voor grotere bedrijven, de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). “Voor kleinere bedrijven zal dit ook indirect gaan gelden als zij leveren aan grotere afnemers, iets wat nog niet breed bekend is bij ondernemers”, zegt hij.
Preventie belangrijk
Ondanks het verwachte herstel in 2024, blijven winstmarges onder druk staan, want de markt is minder krap, stelt Bernhards. “Daardoor zijn gestegen kosten moeilijker door te berekenen aan klanten. Kijk dus kritisch naar de eigen bedrijfsvoering en werk zo efficiënt mogelijk. Als het werk vanwege personeelsschaarste met minder mensen gedaan moet worden, neemt bovendien de werkdruk toe – met uitputting, hoger ziekteverzuim en burn-outs als mogelijke gevolgen. Hoge uitval leidt tot hoge kosten. Preventie is dus heel belangrijk.”
Ook maatregelen van de overheid zorgen ervoor dat ondernemers in 2024 zwaarder belast worden. “Kijk dus aan de kostenkant waar je geld besteedt en vraag je af welke kosten welbesteed zijn en welke niet”, adviseert Vink. “Je kunt niet op je handen blijven zitten, dus investeer in nieuwe ontwikkelingen en ontdek de mogelijkheden van AI, onder meer op het gebied van e-commerce, helpdesk-/chatbotfunctionaliteiten en consumentengedrag. Dergelijke technologische ontwikkelingen helpen bovendien het huidige arbeidstekort op te lossen.”
Duurzaamheid een must
Voor 2024 verwacht Vink gematigde groei met nog de nodige onzekerheden. “De economie blijft kwetsbaar, zeker als de inflatie toch hardnekkiger is. En ook qua arbeidsproductiviteit blijven er zorgen: zijn er genoeg handjes om het werk te doen?” Daarom is het zo belangrijk om naar de toekomst te blijven kijken, stelt Van de Lagemaat. “Nieuwe technieken omarmen, jonge mensen hierop inzetten. En zo blijven werken aan je bedrijf. Niet alleen kijken naar de dag van vandaag, maar ook naar morgen en overmorgen, zodat je bedrijf zich verder doorontwikkelt.”
Bernhards wijst er tot slot op dat steeds meer jongeren bij de keuze voor een werkgever naast loon ook gedeelde normen en waarden en een positieve bijdrage aan milieu en maatschappij van belang vinden. “Bedrijven die zich op die vlakken kunnen profileren, hebben een voorsprong. Duurzaamheid, circulariteit, klimaat en impact op milieu en mens zijn de grootste topics van deze tijd, dat is een onomkeerbaar proces. Je kunt daar dus maar beter in investeren.”
.jpg)
